در تابلو برق‌های برق صنعتی از انواع کلیدها استفاده می‌شود. یک دسته مهم و مجزا از بقیه کلیدها، کلید گردان‌های تابلویی هستند. این کلیدها که در انواع تک فاز و سه فاز تولید می‌شوند دارای تنوع گوناگونی بوده و رنج وسیعی از جریان را پشتیبانی می‌کنند. در این مقاله به طور ویژه به معرفی آنها می‌پردازیم. به ما همراه باشید.
کلید گردان چیست؟
کلید گردان یا کلید سلکتوری به کلید فیزیکی گفته می‌شود که عموماً برای راه اندازی مدار یا قطع و وصل برق تک فاز یا سه فاز استفاده می‌شود. کاربرد دیگر این کلیدها جابجایی مدارات در یک تابلو چندمداره مانند مدار ستاره مثلث می‌باشد. استفاده از این کلیدها در دهه هشتاد رونق گرفت. در آن زمان این کلیدها به صورت پین‌هایی بودند که با تغییر وضعیت کلید، تعداد پین‌های وارد شده به مدار افزایش می‌یافت. این کلیدها به وسیله پین و فنر کار می‌کردند و رفته رفته با گذشته زمان پیچیده‌تر شده و کلیدهای امروزی مانند کلیدهای گردان تکفاز و سه فاز وارد میدان شدند که توانایی قطع و وصل برق شبکه را دارند. ساختار داخلی کلیدها هم با پیشرفت علم به‌روز شد و ساختارداخلی آنها از پلاستیک فشرده مقاوم و سرامیک به همراه کنتاکت های متناسب با پوشش جریان نامی شبکه، شکل گرفت. امروزه کلیدهای گردان در کنار دیگر اجزای تابلو برق‌های صنعتی مانند کلید کمپکت، کنتاکتور، کلید مینیاتوری و … به عنوان یک تجهیز اصلی استفاده می‌شود. حال ممکن است در قالب یک کلید فرمان و یا یک کلید قدرت عمل نمایند. هرچند که باید تفاوت عملکرد این دو کلید دقت کرد . کلیدهای گردان عموماً در قسمت قدرت مدار و کلید سلکتوری در قسمت فرمان مدار به کار می‌روند. برای آشنایی بیشتر با کلیدهای سلکتوری و کلیدهای فرمان می‌توانید نگاهی به مقاله آشنایی با شستی‌ها و چراغ سیگنال بیاندازید.
انواع کلید گردان
کلیدهای گردان بر اساس رنج جریان کاری و فرآیند کاری، دارای انواع مختلفی هستند. بر همین اساس این قابلیت برای آنها در نظر گرفته شده که در تمامی پروژه‌ها استفاده شوند. این کلیدها برای تأمین و تغذیه انرژی الکتریکی تجهیزات در دستگاه‌های مختلف استفاده شده و دارای انواع زیر هستند:
- کلید گردان یکطرفه : این کلید به منظور راه اندازی و توقف یک مدار به کار می رود.
- کلید گردان دوطرفه : این کلید به منظور راه اندازی دو مدار به صورت جداگانه به کار می رود. یعنی تنها می توان مدار 1 یا مدار 2 را راه اندازی کرد.
- کلید گردان تکفاز : این کلید برای راه اندازی مدار های برق تک فاز به کار می رود.
- کلید گردان سه فاز: این کلید مناسب راه اندازی مدارهای برق سه فاز می باشد.
- کلید گردان ستاره مثلث: این کلید برای راه اندازی مدار ستاره مثلث استفاده می شود. مدار ستاره مثلث برای راه اندازی الکتروموتور های توان بالا کاربرد دارد.
- کلید گردان دالاندر : این کلید مناسب راه اندازی موتور های موسوم به دالاندر می باشد.
- کلید گردان ولتمتر : با استفاده از این کلید می توان ولتاژ هر خط را اندازه گیری کرد.
- کلید گردان آمپرمتر: با استفاده از این کلید و نصب اقلام جانبی می توان جریان هر فاز را اندازه گیری کرد
- کلید گردان چنج اور: این کلید دارای 6 ورودی و 3 خروجی بوده که توسط آن می توان بین دو مدار ورودی و یک مدار خروجی انتقال برق را انجام داد.
- کلید گردان چپگرد راستگرد: این کلید برای راه اندازی مدار چپگرد و راستگرد الکتروموتور ها استفاده می شود.
براساس کلیدهایی که در بالا عنوان گردید؛ کافیست متناسب با جریان کاری، کلید مورد نظر خود را تهیه نمایید و به منظور افزایش ایمنی و بهبود عملکرد در مدار خود استفاده کنید. برخی از کلیدهای گردان دارای حالت اینترلاک هستند. در ادامه به معرفی اینترلاک در کلید گردان و عملکرد آن می‌پردازیم.
نحوه عملکرد اینترلاک در کلید گردان
اینترلاک تجهیز جانبی است که به منظور حفاظت و ایمنی بیشتر از متخصصین و تکنسین‌های تابلوهای برق استفاده می‌شود. برخی از کلیدهای گردان دارای دسته‌های زرد و قرمز رنگی هستند که بر همین اساس به کلید گردان‌های اینترلاک معروف‌اند. این کلیدها به گونه‌ای عمل می‌کنند که تنها در زمان برگرداندن دسته گردان آنها در طرف قطع، اجازه باز شدن درب تابلو را می‌دهد. در این حالت چون اتصال برق شبکه توسط کلید گردان قطع شده است مدار داخلی تابلو، در وضعیت ایمن (بدون‌رق) قرار دارد. کلیدهای ایمنی گردان از نوع قابل قطع زیر بار نامی بوده و باید بتواند جریان بزرگترین الکتروموتور موجود در شبکه را در حالت روتور قفل شده، قطع کند.
کاربردهای کلیدگردان
به طور کلی در تمامی صنایعی که تابلو برق‌های صنعتی وجود دارند؛ کلید گردان‌های تابلویی حتی در تابلوهای تقسیم روشنایی و پریزها موجود هستند. در ادامه ما به تعدادی از این صنایع اشاره می‌کنیم:
- تولید ماشین آلات سبک و سنگین
- صنایع تولید شیشه، فلزات
- صنایع نفت، گاز و پتروشیمی
- صنایع حوزه استخراج و بهره وری از مواد معدنی
- حوزه حمل و نقل، بسته بندی، جابجایی و انبارداری
- صنایع غذایی و نوشیدنی
- ساختمان های اداری، تجاری و مسکونی با واحد های زیاد
انواع کلید های گردان بر اساس عملکرد
کلیدهای گردان بر اساس ساختار، می‌توانند عملکردهای مختلفی داشته باشند. بر همین اساس می‌توان آنها را به دسته‌های زیر تقسیم کرد:
کلیدگردان SPST(Single Phase Single Terminal) یا کلید گردان تک پل تک راهه
این کلید گردان دارای یک ورودی و یک خروجی است. بنابراین از این کلید برای اتصال یا انفصال بین دو ترمینال استفاده می‌کنیم. برای مثال اگر در یک مدار یک لامپ داشته باشیم؛ با گرداندن کلید لامپ ما روشن و با بازگرداندن کلید، لامپ ما خاموش می‌شود.
کلیدگردان SPDT(Single Phase Double Terminal) یا کلیدگردان یک پل دو راهه
مشابه کلید قبلی است اما با این تفاوت که در این کلید گردان به جای یک خروجی دو خروجی داریم. بنابراین یک ترمینال ورودی به یکی از دو ترمینال خروجی متصل می‌شود. در این ترمینال به جای پایانه‌های مختلف تنها از یک پایانه Com (مشترک) برخوردار هستیم. کاربرد این کلید مناسب راه اندازی دو مدار مختلف و جدا از هم در یک تابلو می‌باشد.
کلیدگردان DPST(Double Phase Single Terminal) یا کلیدگردان دو پل تک راهه
این کلید مانند این است که دو کلید مشابه، کنار یکدیگر قرار گرفته‌اند و یک ضامن به طور همزمان هر دو را فعال می‌کند. این سوئیچ برای راه اندازی و توقف دو مدار به صورت همزمان استفاده می‌شود و از چهار ترمینال به صورت دو ورودی و دو خروجی تشکیل شده است.
کلیدگردان DPDT (Double Phase Double Terminal) یا کلید دو پل دو راهه
این کلید دو برابر کلید گردانSPDT است. در این کلید شما دو مدار مجزا دارید که دو ورودی هر مدار را به یکی از دو خروجی متصل می‌کنید. موقعیت سوئیچ تعداد راه‌ها را برای ما کنترل می‌کند.
قیمت انواع کلید گردان
بر اساس مواردی که در بالا عنوان شد، می‌توانیم به این نتیجه برسیم که تنوع کالا در این تجهیز بسیار زیاد و قابل توجه می‌باشد. بر همین اساس عوامل مختلفی در قیمت یک کلید گردان دخیل هستند. در حال حاضر دو برند الکتروکاوه و الکتروکهربا، از بزرگترین تولیدکنندگان خوش نام کلیدهای گردان در بازار برق ایران می باشند که درکنار آنها برندهای خارجی نظیر Muller، ABB و… نیز وجود دارد. شایان ذکر است که به دلیل قدمت طولانی تولید این تجهیز در ایران، می‌توان عنوان کرد که این دو برند دارای کیفیت مطلوبی هستند و لزومی به استفاده از کلید گردان‌های خارجی نیست. جدای از انتخاب برند، اکنون می‌توان گفت که برای خرید یک کلید گردان و اطلاع از قیمت آن باید موارد زیر را از قبل در نظر گرفت و مدل مناسب را انتخاب کرد:
- محدوده ولتاژ
- تعداد فاز
- مقدار جریان عبوری یا جریان کاری تابلو برق
- تعداد ورودی ها و خروجی های کلید گردان
- کاربرد کلید گردان
- الزام داشتن یا نداشتن اینترلاک
- الزام داشتن یا نداشتن اقلام جانبی کلید نظیر دسته، جعبه محافظ و…
سخن آخر
در نهایت کافیست پس از انتخاب یکی از این دو برند، خرید خود را نهایی کنید. برق و انرژی با بیش از ربع قرن تجربه در صنعت برق ایران، افتخار آن را دارد تا محصولات تولیدی توسط این دو برند را به مشتریان عزیز ارائه نماید. برای دریافت اطلاعات بیشتر و قیمت محصولات می‌توانید با ما تماس گرفته و یا از طریق شبکه‌های اجتماعی با ما در ارتباط باشید. انرژی در دستان تو!
نظرات کاربران